Efteling Attractie: Danse Macabre

Gisteren, 23.59 uur

In de nieuwe Efteling-attractie Danse Macabre zul je geen heilige zaken of satanische verschijningen tegenkomen. Een bewuste keuze, vertelt katholiek cultuurtheoloog Frank Bosman. Hij werd door het attractiepark ingeschakeld om advies te geven over de christelijke elementen in het spookspektakel. Daar heeft de Efteling goed naar geluisterd, vertelt Bosman in een interview.

Het hoofdpersonage van Danse Macabre is het Onnoembare: het kwaad, vermomd als een schattig zwart katje. Christenen zouden dat kunnen associëren met de duivel, maar de Efteling legt die link zelf niet. “Men heeft expres voor het Onnoembare gekozen, zodat iedereen dat voor zichzelf kan invullen”, zegt Bosman in gesprek met Evangelische Omroep.

“Vanuit de christelijke geloofstraditie kennen we de ridens paschalis, de paaslach, waarbij de dood en de duivel worden uitgelachen als door Christus verslagen machten”, vult de cultuurtheoloog aan. “In deze attractie heb je een abdij, koorbanken en een dodendans: de Danse Macabre. Die wordt wilder en heftiger.”

Tijdens de rit horen bezoekers een stem die “vade retro” zegt, ga terug in het Latijn. Dat wordt ook tijdens een katholieke duiveluitdrijving wordt uitgesproken. Vervolgens lijkt de vloek verbroken te zijn. “Het Onnoembare is dan alsnog verslagen, en bezoekers kunnen weer veilig naar buiten. Kortom: als je die hele attractie tot het einde toe leest alsof het een boek is, heeft het een happy end.”

Voor christenen is dat goed te accepteren, aldus Bosman. “Juist als christen kun je dan prima zelf invullen door wie dat vade retro wordt gezegd.” De expert benadrukt dat griezelen hand in hand kan gaan met religieuze elementen. Er wordt bijvoorbeeld gebruikgemaakt van een biechthokje, koorbanken, een orgel, grafzerken en gregoriaans gezang – overigens zonder religieuze teksten.

Geen kelken

Bosman: “Toen ze mij om advies vroegen, heb ik gezegd: heel goed dat jullie je laten inspireren door de christelijke en meer specifiek de katholieke traditie, maar probeer wel enige afstand te bewaren tot je bronnenmateriaal. Dus geen kelken, kazuifels, monstrans en dergelijke.” Een kazuifel is een mouwloos opperkleed gedragen door een priester, een monstrans is een versierd kerkelijk voorwerp.

Laat dat weg, stelde de theoloog voor. “Anders zit je veel te dicht op het heilige. Mijn advies luidde bijvoorbeeld: neem gewoon een zuil in plaats van een altaar. En geef de organist een kleed waarvan een katholiek direct ziet: dit is geen kazuifel.” Bosman doelt op het uiterlijk van spookdirigent Joseph Charlatan. Door speels om te gaan met het bronmateriaal, blijft er “voldoende afstand tot het heilige”.

Overslaan

Het zorgt ervoor dat rooms-katholieken en andere christenen niet onbedoeld voor het hoofd worden gestoten. Toch zullen er ook gelovigen zijn die de attractie liever overslaan, realiseert de deskundige zich. “En dat mag. Het is een heel groot goed dat iedereen in Nederland zélf de afweging kan maken om een attractie over te slaan of lekker te ondergaan. Zelf sla ik ook een aantal Efteling-attracties over, maar in mijn geval puur omdat mijn maag daar niet zo goed tegen kan.”

Het is niet voor het eerst dat de Efteling een externe partij om advies heeft gevraagd op cultureel vlak. Bij de realisatie van themadeel Wereld van Sindbad werd recentelijk nog docent islamitische studies Richard van Leeuwen ingeschakeld. Bosman: “Dat siert de Efteling, vind ik.”

Broeder Gijs

Bosman, die niet betaald is voor zijn advies, hielp de Efteling ook met een ander project. Hij is namelijk verantwoordelijk voor de stem van de Holle Bolle Gijs in griezelgebied Huyverwoud: Broeder Gijs. “Stervelingen, och doe mij een plezier, geef mij heden mijn dagelijks papier”, zegt hij onder meer.